Serebral Palsi

Serebral Palsi

    Serebral palsi (SP), hamilelik sırasında, doğum sırasında ve doğum sonrasında beyinde meydana gelen hasar sonucu ortaya çıkan, hareket ve duruşu etkileyen nörolojik bir durumdur. Serebral palside beyin hasarı oluştuktan sonra sabit kalır, ilerlemez. Yani hastalık ilerleyici değildir. Ancak uygun tedaviler yapılmazsa çocuk büyüdükçe çocukta görülen belirtiler ağırlaşabilir. Bunun nedeni hastalığın ilerlemesi değil çocuğun büyümesidir. İskelet sisteminde uzama gerçekleşir ancak kaslar bu uzamaya eşlik edemez. Kasların uygun uzunlukta olmasına yardım edecek olan tedaviler yapılmadığında kemiklerde de deformiteler (kalça çıkığı, bacakta dizilim bozuklukları, içe basarak makaslama yürüyüşü vb.) meydana gelir.

Serebral Palsinin Nedenleri ve Risk Faktörleri

1. Erken doğum (prematüre doğum) ve düşük doğum ağırlığı
2. Doğum sırasında oksijensizliğe neden olan durumlar
3. Zor doğum
4. Gebelikte enfeksiyon ve yüksek tansiyon gibi annenin sağlık sorunları
5. Genetik veya metabolik bozukluklar
6. Beyin kanaması ya da beyin hasarıyla sonuçlanan kaza ve travmalar

Belirtiler

• Kaslarda sertlik (spastisite) (nadiren gevşeklik-hipotonik serebral palsi)
• Hareket koordinasyonunda güçlük
• Oturma, emekleme, yürüme gibi motor becerilerde gecikme
• Gövde kaslarında güçsüzlük
• İstem dışı hareketler
• Nadiren olan konuşma, görme, işitme ve öğrenme güçlükleri

Peki aileler nelere dikkat edecek, ne zaman doktoruna başvuracak;

Çocukların gelişimindeki köşe taşları çok önemli. Eğer bebek 6 aylıkken başını tutamıyorsa, 9 aylıkken desteksiz oturamıyorsa, 12 aylıkken koltuğa tutunup ayağa kalkamıyor ve eşyalardan destek alarak yürüyemiyor ve 18 aylıkken destek siz yürümeye başlamamışsa mutlaka çocuk nörolojisi ya da çocuk ortopedisine başvurmaları gerekir.

Tanı

• Tanı, genellikle çocuğun hareket ve gelişimsel takibi sırasında fark edilir.
• Doktor tarafından ayrıntılı nörolojik muayene yapılır. Gerek görülürse beyin görüntüleme testleri (MRI, BT) ve diğer tıbbi incelemeler istenebilir.
• Erken tanı, tedavi ve destekleyici yaklaşımlar açısından çok önemlidir.

Tedavi

Serebral palsi tedavisinde üçlü sacayağı vardır ve bu üçlü birlikte çalıştığı zaman tedaviden alınacak verim en üst düzeydedir. Sacayaklarından biri fizik tedavi, diğeri ortezleme (afo gibi yardımcı cihazlar) ve medikal ayaktır (çocuk ortopedisi, çocuk nörolojisi, çocuk beyin cerrahisi, çocuk psikiyatrisi-psikolog vb.). Bu üç ayak ne kadar güçlüyse çocuğumuzun geleceği o kadar parlak olur. Kısacası serebral palsi tedavisi MULTİDİSİPLİNER olmak zorundadır ve bir EKİP ÇALIŞMASI gerekir.

Fizyoterapi: Kasların güçlendirilmesi, eklem hareketliliğinin artırılması ve duruşun ve yürüyüşün iyileştirilmesi amaçlanır. Fizyoterapide birçok alt uzmanlık alanı ile ilgili çocuğun destek alması gerekebililir. Ergoterapi; Günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırmak, bağımsızlık kazandırmak ve ince motor becerileri geliştirmek için uygulanır. Konuşma ve Dil Terapisi; Konuşma, dil ve yutma güçlükleri için destek verir. El-Uğraş Terapisi; az kullanılan ele daha fazla fonksiyon kazandırmak için uygulanır

Ortezleme: Ortezler, hareket ve duruş problemlerini azaltmak, eklemlerin düzgün hizalanmasını sağlamak ve günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığı artırmak amacıyla kullanılan yardımcı cihazlardır. Eklem, kas ve kemik yapısını destekleyerek deformitelerin önlenmesine veya azaltılmasına yardımcı olur, denge ve postürün (duruş) iyileştirilmesini sağlar, böylece çocuğun yürüme ve ayakta durma becerisi artar, günlük yaşamdaki hareketleri kolaylaştırır, çocuğun bağımsızlığını destekler.

Çocuk Ortopedisi: Yukarıda da belirttiğim gibi kaslarda görülen spastisite (aşırı kas sertliği) gelişim sürecinde eklem ve kemik yapılarında çeşitli deformitelere yol açabilir. Ortopedik müdahaleler, bu deformitelerin tedavisi veya ilerlemesinin önlenmesi açısından önemli bir role sahiptir. Spastisite tedavisinde erken çocukluk döneminde sık başvurulan tedavi Botoks Tedavisidir. SP’li bireylerde en büyük problemlerden biri kalça ekleminde çıkık veya yarı çıkık (sublüksasyon) oluşma ihtimalidir. Yakın takip ve uygun tedavilerle önlenebilir durumdur. Önlenemediği durumlarda Kalça Çıkık Cerrahisi mutlaka uygulanmalıdır. Çocuklarda ergenliğe doğru bükük diz yürüyüşü oluşabilmektedir. Bu durumda Bükük Diz Yürüyüşü Cerrahisi uygulanarak yürüyüş kalitesi artırılmalıdır. Ayaklarda düz tabanlık, baş parmak eğrilmesi (halluks valgus) gibi deformiteler için Ayak Cerrahileri yapılarak uygun basma sağlanmalıdır. Kollarda ve ellerde oluşan deformiteler için botoks, kas transferleri ve gevşetmeler uygulanabilmektedir.

Takip

Serebral palside düzenli kontrol muayeneleri, tedavi planının güncellenmesi ve çocuğun gelişimsel ilerlemesinin izlenmesi açısından hayati öneme sahiptir. Bu da bir EKİP işidir. Takipler tüm ekip üyeleri tarafından yapılmalıdır.

Unutulmaması gereken nokta, serebral palsinin seyrinin her çocukta farklılık gösterebileceğidir. Erken tanı, uygun rehabilitasyon ve aile desteğiyle SP’li çocuklar mümkün olan en yüksek yaşam kalitesine ulaşabilir. Her aile ve çocuk, özverili çaba ve doğru yardımla daha bağımsız ve mutlu bir yaşama adım atabilir.