Gelişimsel Kalça Yetmezliği
Gelişimsel kalça displazisi (GKD); bebeklerin sağlıklı büyüme ve gelişme süreçlerinde dikkat edilmesi gereken önemli konulardan biridir. Önceleri doğumsal (konjenital) kalça çıkığı olarak adlandırılırdı. Bebeklerde kalça ultrasonunun kullanılmaya başlaması ile kalça çıkığı dışında, kalçanın yerinde olduğu ama kalça yuvasındaki gelişim yetersizliğinin (asetabuler displazi) olduğu ya da yuva yetersizliği ile beraber olabilen kalçanın yuvadan biraz uzak olduğu (subluksasyon- yarı çıkık) durumlar olduğu gözlendi. Bu nedenle kalçadaki tüm bu problemleri tanımlayan teşhis olarak GKD terimi kullanılmaya başlandı.
Gelişimsel Kalça Yetmezliği (GKD) Nedir?
Gelişimsel kalça displazisi, bebeğin kalça eklemindeki kemik ve kıkırdak yapıların normalden farklı biçimde gelişmesiyle ortaya çıkar. Uyluk kemiği (femur) başının, leğen kemiğindeki yuvaya (asetabulum) tam olarak oturmaması veya bu yuvanın yeterince derin olmaması nedeniyle kalça eklemi olması gerektiği gibi gelişemez.
Gelişimsel Kalça Yetmezliği’nin Risk Faktörleri
Genetik ve Gebelikteki Faktörler
Ailede kalça çıkığı veya GKD öyküsü olan bebeklerde risk artar.
Kız bebeklerde GKD görülme sıklığı daha fazladır.
İlk bebekte rahimin henüz tam gevşememesi nedeniyle rahim içi alan daha dar olur ve bu durum bebekte kalçayı zorlayarak çıkığa neden olabilir
Amnion sıvısının az olması yine rahimdeki alanı daraltan bir faktördür
Bebeğin ters (makat) gelişi bir başka risk faktörüdür.
- Kundaklama Alışkanlıkları: Bebeğin bacaklarını sıkıca kapatan, düz tutan kundaklama yöntemleri kalçanın normal gelişimini engelleyerek çıkığa neden olabilir.
Giysi Seçimi: Dar, esnek olmayan, bebeklerin kalçalarını yana açmasına izin vermeyen kıyafetler (külotlu çorap, tayt ya da bebekler için yapılmış kotlar) kalça gelişimini olumsuz etkileyebilir
Yanlış Taşıma: Geleneksel bebekle oynama alışkanlığı olan ayaklarından tutarak kaldırmak kalça gelişimini olumsuz etkileyebilir.
Erken Tanı Neden Önemlidir?
Erken teşhis, bebeğinizin ihtiyaç duyacağı tedavi türünü ve başarılı sonuç alma ihtimalini doğrudan etkiler. Örneğin, kalça displazisi ilk 6 ayda tespit edilirse Pavlik bandajı gibi ortezlerle ameliyatsız olarak tedavi edilebilir. Geç kalınması durumunda, daha karmaşık tedavi yöntemleri (atel, alçı ya da cerrahi) gerekebilir. Bu nedenle bebeğiniz 1 aylıkken kalça ultrasonunu mutlaka yaptırın.
GKD’nin Tanısı Nasıl Konur?
Gelişimsel kalça displazisi (GKD) tanısında erken teşhis, tedavinin başarısı açısından çok önemlidir. Bu nedenle özellikle risk faktörleri taşıyan bebeklerde (kız bebek, makat doğum öyküsü, ailede kalça displazisi hikâyesi vb.) muayeneler daha da dikkatli yapılmalıdır.
Fizik Muayene ve Klinik Değerlendirme
Yenidoğan Muayenesi: Doğumdan hemen sonra veya ilk günlerde çocuk ortopedisi doktoru tarafından yapılan genel muayenede kalça ekleminde herhangi bir anormallik olup olmadığını anlamak için özel testler uygulanır. Bunlar ortalani ve barlow testleridir.
Görüntüleme Yöntemleri
Ultrason (USG)
İlk 6 ayda bebeklerde kalça yapısı henüz büyük oranda kıkırdak doku içerdiği için ultrason en önemli tanı yöntemidir.
Ancak en geç 1 aylıkken kalça usg yaptırmak tedaviye erken başlamak için önemlidir
Ultrason, radyasyon içermediğinden bebek için güvenlidir.
Röntgen (Direkt Grafi)
6. aydan sonra, kalçada kemikleşme arttıkça usg ile kalça görülemez olur. Bu nedenle 6 ay sonrasında tanı ve takip için röntgen kullanılır.
Röntgen, femur (uyluk kemiği) başı ile asetabulum (leğen kemiği yuvası) arasındaki ilişkinin doğru olup olmadığını gösterir.
Röntgen ile kemik dokular daha net görüntülenir, ancak radyasyon içerdiği için gereksiz yere sık tekrarlanmaması gerekir.
GKD Tedavi Yöntemleri
Erken Dönem Tedavisi: 6 aydan küçük bebeklerde kalçanın uygun pozisyonda durmasını sağlayan ayarlanabilir ortezler (Pavlik bandajı, Tübingen ortezi vb.) kullanılır. Böylece kalçanın ideal pozisyonda kalması sağlanarak eklemin doğru gelişimi sağlanır.
Kapalı Redüksiyon-Alçı Uygulaması: GKD’nin 6 aydan sonra tespit edilmesi durumunda ya da pavlik bandajı ile tedavi edilememiş olması durumunda genel anestezi altında kalça yerine kapalı olarak yerleştirilir (kapalı redüksiyon) ve pelvipedal alçı (gövde alçısı) uygulanır.
Açık Redüksiyon-Alçı Uygulaması: Eğer kalça kapalı redüksiyon olmadıysa ya da çocuk daha ileri yaştaysa hemen açık redüksiyona geçilir. Kasıktan yapılan ufak bir cerrahi girişimle kalça eklemi içinde kalçanın yerine girmesini engelleyen yapılar temizlenir, kalça yerine yerleştirilir ve sonra pelvipedal alçı (gövde alçısı) uygulanır.
Cerrahi Müdahale: İleri derecede displazisi olan veya tanısı geç konmuş bebeklerde, eklemin doğru biçimde şekillenebilmesi için açık redüksiyondan daha büyük cerrahi işlem gerekir.
GKD tedavi edilebilir bir durumdur. GKD’nin tanısında yenidoğan dönemi muayeneleri ile ultrason ve gerektiğinde röntgen gibi görüntüleme yöntemleri kritik bir rol oynar. Erken tanı konulduğunda, basit tedavi yöntemleriyle bebeğin kalça eklemi sağlıklı şekilde gelişebilir ve ileride yürüme problemleri gibi istenmeyen durumlar önlenebilir. Bu nedenle ilk ay çocuk ortopedisi muayenesi ve usg değerlendirilmesi büyük önem taşır.